Het moment dat alles verandert

De tentoonstelling ‘Momentum’ laat belangrijke momenten van inzicht en verandering zien.

Artikel Den Haag Centraal van 30 januari 2020

In Museum Voorlinden is voor de vijfde maal een tentoonstelling neergezet die is samengesteld uit de eigen collectie. Het moment van een belangrijke keuze, het beslissende ogenblik waarop alles verandert, is het thema van ‘Momentum’.

De opslag van het museum herbergt duizenden kunstwerken waaruit directeur Suzanne Schwarts en conservator Barbara Bos hun keuze moesten maken. Joop van Caldenborgh, kunstverzamelaar en eigenaar van museum Voorlinden, verzamelt al zestig jaar kunstwerken, waar zij eens in de zoveel tijd doorheen struinen om een nieuwe tentoonstelling te maken. Schwarts en Bos hebben nu hun eigen belangrijke keuzemoment afgedwongen door in vijf dagen deze tentoonstelling samen te stellen. Er is een groot aantal werken naar boven gehaald en neergezet, daarna is pas een definitieve selectie gemaakt. “De dynamiek die ontstond, zorgde voor spanning maar ook voor harmonie. Het is altijd een groot voordeel dat wij op het laatste moment kunnen beslissen, doordat wij uit ons eigen depot kiezen. We hoeven niet jaren van tevoren te reserveren. Soms is het werk pas heel recent gemaakt,” zegt Schwarts.

Animatie   

Een kunstenaar is altijd op zoek naar dat ene moment waarop nieuwe ideeën ontstaan. Bij het maken van een kunstwerk heb je zo’n moment nodig. De tentoonstelling laat zien hoe kunstenaars hun persoonlijke momentum weten te vangen, maar ook hoe zij hun blik richten op de collectieve vraagstukken van deze tijd, hoe klimaatvraagstukken, migratie, politieke en maatschappelijke problemen onze leefwereld beïnvloeden. Kunstenaars beseffen als geen ander dat de wereld aan de vooravond staat van grote veranderingen.

Het eerste werk op de tentoonstelling, een video-animatie van de Nederlander Jacco Olivier (1972) draagt dezelfde titel als de tentoonstelling, ‘Momentum’, en is nog maar net af. Een geschilderde figuur staat twijfelend op een duikplank. Springt hij of springt hij niet? Het is een zelfportret en reflecteert dus de eigen worsteling van de kunstenaar naar het moment van creëren. Olivier gebruikte zijn twijfel als drijfveer om tot een uitkomst te komen. Hij schilderde een reeks figuurtjes van acht centimeter hoogte en maakte daar een animatie van.

Muis

Een hele zaal is gewijd aan het kunstwerk ‘The Prophet’ van Ryan Gander (1976) uit 2018. De zaal lijkt op het eerste gezicht geheel leeg. Vlak boven de grond bevindt zich een verkruimeld gat waaruit een bewegend muizenkopje ons toespreekt met de stem van de negenjarige dochter van de kunstenaar. In een kort betoog, vertelt de muis over onze verstoorde band met technologie en het belang van verhalen vertellen. Het is een vrije interpretatie van de beroemde toespraak van filmster Charlie Chaplin uit ‘The Great Dictator’ (1940). De toeschouwer lijkt door deze presentatie veel ontvankelijker voor de boodschap.

Ook Subodh Gupta (1964) is aanwezig met het kunstwerk ‘Water is in the Pot, and the Pot is in the Water’. Een houten boot is volgepropt met kruiken die ooit gebruikt zijn om water te halen en op het hoofd te dragen. Het werk verwijst naar thema’s als hongersnood, migratie en milieucrisis.

Robin Rhode (1976) is een Zuid-Afrikaanse kunstenaar waar het museum binnenkort een solotentoonstelling mee wil maken. Hij woont in Johannesburg en gebruikt de stad als podium. Rhode organiseert voorstellingen waarbij tekeningen op een betonnen wand wordt gemaakt. Elke stap wordt op de foto vastgelegd. De tekening verdwijnt uiteindelijk achter een gordijn van krijt en verf. Heel veel jonge kunstenaars uit Johannesburg willen zich bij de succesvolle Rhode aansluiten en met hem samenwerken. ‘Momentum’ toont verder werken van onder meer Anish Kapoor, Rineke Dijkstra, Esther Tielemans, Luc Tuymans, Thom van Rijckevorsel en Mona Hatoum.

‘Momentum’ in Museum Voorlinden. Meer informatie www.voorlinden.nl

Foto met kruiken: ‘Water is in the Pot, and the Pot is in the Water’ van Subodh Gupta
foto: Antoine van Kaam