Vrijheid is kostbaar
(Geen kunst, maar toch...)
In Den Haag Centraal van 1 augustus 2019

Volgend jaar is Den Haag het middelpunt van 75 jaar bevrijding in Nederland en dat wordt gevierd met een aantal evenementen.

 

Ties Brink foto Winesh

 In 2020 is het 75 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd van de Duitse bezetting en dat wordt in Den Haag groots gevierd. Zo’n 200 mensen kwamen dinsdag 16 juli naar de Centrale Bibliotheek voor de kick-off van de website www.75jaarvrijheiddenhaag.nl én om ideeën uit te wisselen over de viering. Verschillende personen vanuit de betrokken organisaties beantwoordden onder meer de vraag: wat betekent vrijheid voor jou? “De verhalen van Hagenaren over de oorlog moeten voor de volgende generatie bewaard blijven,” zei Ernst van den Berg, manager Bureau Citymarketing Den Haag. “Op alle scholen moeten weer gesprekken komen over oorlog en vrijheid.”

Ties Brink (17), de burgemeester van Madurodam, zit op het Gymnasium Novem in Voorburg. Hij hield een indrukwekkende speech. “Vrijheid is niet vanzelfsprekend,” zei hij. “Ik ben mij daarvan bewust geworden na een bezoek samen met de wethouders van Madurodam aan concentratiekamp Dachau. George Maduro, de naamgever van ons attractiepark is daar elf weken voor de bevrijding overleden. Maduro heeft in de oorlog een aantal heldendaden verricht en speelde een actieve rol in het verzet totdat hij werd opgepakt. Het bezoek heeft diepe indruk op ons allemaal gemaakt. Door de verhalen die er nog zijn, kunnen wij ons veel beter voorstellen wat er toen gebeurd is. We moeten ernaar blijven luisteren en ze doorgeven.”

De toehoorders werden erg stil bij het aangrijpende verhaal van de Syrische journaliste Salwa Zaher. Ze vertelde dat het heel moeilijk voor haar is om over vrijheid te praten. “In 2012 toen ik nog journalist in Syrië was, kon ik me niet voorstellen wat vrijheid werkelijk was. Niemand in Syrie kan dat. Alles wordt gecontroleerd, niemand kan zijn eigen mening uiten. Nu ben ik in Nederland en zou dat dus wel zo moeten zijn, maar toch kan het niet. Ik heb familieleden in Syrië dus kan ik nog steeds niet zeggen wat ik echt wil, dat is gevaarlijk voor hen. Maar ik kan het niet laten om te schrijven. Ik schrijf emotionele artikelen over mijn vlucht uit Syrië, maar nooit over politiek.”

Vrijheidsambassadeur

Van maart tot en met oktober 2020 is er een programma waaraan iedereen kan meedoen. Er zijn herdenkingen, vieringen, lesprogramma’s en tentoonstellingen. Op de website zijn al deze activiteiten te vinden. Er is ook een mogelijkheid om activiteiten aan te melden die op de website kunnen worden geplaatst. Het idee of de activiteit moet een bijdrage leveren aan: het herdenken, het vieren van de vrijheid, educatie of 75 jaar Verenigde Naties, er kunnen ook subsidies aangevraagd worden.

Op drie maart start het programma met de herdenking van het bombardement op het Bezuidenhout. Robert-Jan Rueb organisator van het Bevrijdingsfestival op 5 mei, kondigde aan dat er ook dit jaar weer fantastische optredens op het Malieveld te verwachten zijn. Op 8 mei wordt herdacht dat Den Haag zelf bevrijd is en zal er een Bevrijdingsdéfilé plaats vinden, op 9 mei starten de Invictus Games in Sportcampus Zuiderpark, een internationaal sportevenement voor fysiek en mentaal gewonde militairen.
Den Haag FM en Omroep West-dj Justin Verkijk werd uitgeroepen tot allereerste ‘vrijheidsambassadeur’. Via hem hoopt gemeente Den Haag ook veel jongeren te bereiken. Burgemeester Pauline Krikke besloot de middag met de woorden: “Het is belangrijk dat de getuigenissen van de oorlog blijven bestaan. Ze doen ons beseffen hoe kostbaar onze vrijheid is.”

Meer informatie www.75jaarvrijheiddenhaag.nl

Meesters in observeren en interpreteren
In Den Haag Centraal van 18 juli 2019

In Fotomuseum Den Haag is nu een overzichtstentoonstelling van het echtpaar Ute en Werner Mahler te zien: ‘Voorbij de grenzen van de DDR’. Het zijn vlijmscherpe observaties van gewone mensen.

Het is een feest om door de tentoonstelling ‘Ute Mahler & Werner Mahler - Voorbij de grenzen van de DDR‘ in Fotomuseum Den Haag te dwalen. De expositie bestaat voornamelijk uit zwart-wit foto’s, een selectie uit bijna vijftig jaar werk van het Duitse fotografenechtpaar. Beiden groeiden op in de voormalige Duitse Democratische Republiek (DDR). Het paar speelt een belangrijke rol in de Oost-Duitse fotowereld. 

Sinds 2005 geven ze les aan de Ostkreuzschule für Fotografie in Berlijn. De fotovakschool is door hen en een aantal andere fotografen opgericht, na de val van de muur. Ute en Werner Mahler kennen elkaar sinds hun middelbareschooltijd, in de jaren zeventig studeerden ze allebei fotografie in Leipzig. Na de eerste dertig jaar afzonderlijk te hebben gewerkt, maken ze vanaf 2009 samen fotoreportages. Deze tentoonstelling is het eerste grote overzicht van hun werk in Nederland en beslaat de periode vanaf het begin van de jaren zeventig tot heden.

Ute en Werner Mahler zijn meesters in het observeren en interpreteren. Hun foto’s zijn nooit van tevoren bedacht of geregisseerd, ze fotograferen geen grootse en meeslepende momenten maar zijn gefascineerd door het gewone leven in slaperige voorsteden. De Mahlers zien zichzelf als ‘documentairefotografen met een subjectieve aanpak’, wat in feite tegenstrijdig is. Ze leggen het uit als: ‘We zijn ervan overtuigd dat er geen objectiviteit bestaat. Iedere fotograaf heeft zijn of haar eigen beeldtaal en benadering.’

Steenkolengruis

De personen op de foto’s stralen een sfeer uit die moeilijk te benoemen is, maar die de toeschouwer steeds weer bij de keel grijpt. In de oudere foto’s is het vooral de tijdsgeest die op een overtuigende manier is vastgelegd. In de serie ‘Zirkus Hein’, het afstudeerproject van Ute Mahler uit de jaren tachtig, zien we op een foto een stel circuskinderen over een touw hangen. Ze kijken zelfbewust de wereld in op één na. De jongen zou net zo goed een balletdanser kunnen zijn of een model voor een schilderij uit de Italiaanse Renaissance. Ute Mahler zag het bijzondere van deze jongen en heeft dat prachtig vastgelegd. Ze maakte ook portretten van bekende figuren zoals zangeres Nina Hagen met haar moeder en van de heel jonge politica Angela Merkel, betrapt op een onbewaakt ogenblik.

Heel indringend zijn de foto’s van Werner Mahler uit de serie ‘Steinkohlenwerk Martin Hoop’ uit 1975. In de Martin-Hoopmijn werd steenkool nog met de hand en met drilboren gedolven. De hitte op deze diepte is enorm en de arbeiders werkten soms totaal naakt. Op de foto’s is hun hele lichaam besmeurd met steenkolengruis, de ogen lichten fel op met een verbeten uitdrukking. ‘Tegenwoordig denk ik dat dit een van de belangrijkste series uit mijn carrière is. De serie is kenmerkend voor mijn interesses’, is het commentaar van Werner Mahler. Drie jaar later werd de mijn gesloten.

‘Monalisen der Vorstädte’ (Mona Lisa’s van de voorsteden) uit 2009-2011, is de eerste gezamenlijke portretserie van het stel, met Da Vinci’s ‘Mona Lisa’ als inspiratie. Het zijn gewone jonge vrouwen die een bijzonder schoonheid hebben en soms zelfs eenzelfde geheimzinnige glimlach laten zien. ‘Kleinstadt’ is het laatste project dat het echtpaar samen deed van 2015 tot en met 2018. Het is een ode aan kleine provinciesteden in Duitsland. Het paar fotografeerde onder anderen jonge mensen die na de middelbare school een keuze moeten maken: blijven of weggaan? Het zijn prachtige foto’s van hangjongeren die verveeld hun tijd doden.

‘Voorbij de grenzen van de DDR’ Fotomuseum Den Haag tot en met 22 september 2019. Meer informatie www.fotomuseumdenhaag.nl

De expositie ‘Move d’ laat werk zien van veertien kunstenaars binnen de kunststroming concrete kunst.

Concrete kunst is geen afspiegeling van werkelijkheid 

foto Margreet Hofland

“Kunstenaar Bob Bonies (82) kan gezien worden als icoon van de concrete kunst,” zegt Hannie van der Made, curator van de tentoonstelling ‘Move d’ in Pulchri Studio. “Alles om ons heen verandert en is in beweging. Deze tentoonstelling laat zien dat dit ook in de kunst het geval is. De naam is gekozen vanwege de dubbele betekenis: beweging in de kunstvorm en bewogen raken als beschouwer.”

Centraal op de tentoonstelling hangt een werk (zonder titel) van Bob Bonies, een  dynamische gekantelde vorm met kleurvlakken in rood, wit en blauw. Bonies werkt altijd met de primaire kleuren en groen en wit. Het geometrisch abstracte werk is zorgvuldig uitgebalanceerd, over elke millimeter en elke lijn is nagedacht.

De deelnemende kunstenaars van de tentoonstelling werken allemaal binnen deze kunststroming, een richting die honderd jaar geleden door Theo van Doesburg en Piet Mondriaan gelanceerd is met het ontstaan van De Stijl. “Kenmerk van dit werk is dat de essentie van het idee gevisualiseerd wordt zonder dat het overwoekerd wordt door een overvloed aan beeldmiddelen,” zegt Bonies.

Veertien kunstenaars nemen deel aan de expositie, onder anderen Andre van Lier -  die ook de initiator van de tentoonstelling is - met een kobaltblauw driedimensionaal kunstwerk ‘Hexametrisch’ en Eddy Stikkelorum met sculpturen van gekleurd hout in gebogen vormen. Yumiko Yoneda toont witte ruimtelijke objecten van polystyreen en Ditty Ketting laat een intrigerend werk zien dat diepte suggereert met blokjes in subtiele kleurovergangen. Voor het reliëf van Marus van der Mare uit de ‘Piramideserie’, moet de toeschouwer dichtbij staan om er achter te kunnen kijken wat een speciale ervaring geeft.

Internationaal

Dat er weer hernieuwde belangstelling voor concrete kunst is, ook internationaal, wordt de laatste jaren steeds vaker gesignaleerd. “Een aanzienlijke aantal kunstenaars uit deze tijd gaat door met het verder ontwikkelen en onderzoeken van de geometrische abstracte kunst, zowel in Amerika als in China,” zegt Bonies. “Overal vinden tentoonstellingen plaats en ook onder verzamelaars is veel nieuwe belangstelling. Dat komt omdat geometrie niet gebonden is aan een bepaald cultuurfenomeen of aan een religieuze opvatting. Al het werk dat hier hangt, heeft een geometrische grondslag en het is bijzonder dat deze tentoonstelling werk laat zien van kunstenaars uit Den Haag en omgeving.”

De tentoonstelling is heel divers en laat zien dat er verschillende benaderingen zijn die ook heel verschillend werk opleveren. “Mijn werk is direct herkenbaar als dat van mij,” zegt Bonies. “Het werk van Van Doesburg en van mij zit in hetzelfde gebied: de concrete kunst, maar als je beiden naast elkaar hangt, is er een groot verschil en dat is ook zo met de andere deelnemers van deze tentoonstelling.”

Bonies weet de essentie van concrete kunst goed samen te vatten. “Concrete kunst is een vorm van kunst waarbij niet verwezen wordt naar enige vorm van werkelijkheid. Al dit werk is niet een afspiegeling of een weergave van een andere werkelijkheid dan het werk zelf is. Dát is de concrete kunst.”

‘Move d’, actuele concrete kunst van 30 juni t/m 21 juli 2019 in Pulchri Studio. Meer informatie www.pulchri.nl