Vogels als symbool van dolende zielen

 Artikel Den Haag Centraal van 10 februari 2022

Siebrand Weitenberg maakte een serie schilderijen naar aanleiding van een gedicht van de Perzische dichter Farid-ud-din Attar: ‘De samenspraak van de vogels’.

Een samensmelting van verschillende takken van kunst is het mooiste wat er is,  dat vindt ook Kunstenaar Siebrand Weitenberg (1960). Hij liet zich inspireren door de Perzische dichter Farid-ud-din Attar (circa 1145-1221), die in 1177 het allegorische gedicht ‘De samenspraak van de vogels’ schreef. Het resulteerde in een serie grote schilderijen en kunstwerken die in het voormalige bankgebouw van de RABO aan de Korte Vijverberg (KV02) wordt gepresenteerd met de titel: ‘De Reis - de samenspraak van de vogels’.

Het Perzische werd eeuwenlang door de schrijvende elite gebruikt en groeide uit tot een kosmopolitische taal. Attar beschrijft in bijna 4500 verzen hoe een prachtige vogel, de hop, samen met een groep andere vogels op pad gaat om de mystieke gouden vogel de Simoerg te vinden. De goddelijke Simoerg is de koning van de vogels en staat symbool voor de oorsprong van het leven. De hop moet veel moeite doen om de vogels - die menselijke zielen voorstellen - over te halen om de reis te maken en op zoek te gaan naar het geheimzinnige hof van hun koning. Het wordt een lange, moeizame tocht waarbij velen omkomen. Onderweg moeten ze zeven valleien oversteken, die door de dichter worden aangeduid als de valleien van het zoeken, de liefde, het inzicht, onthechting, eenheid, verbijstering en als laatste: de armoede en uitwissing. Uiteindelijk bereiken slechts dertig vogels (dertig is ‘simoerg’ in het Perzisch) het hof. Ze zien daar hun eigen gelaat weerspiegeld in de Simoerg en herkennen zichzelf, ze worden één met hun god.

 

Vrijheid

“De vogels zijn het symbool voor de dolende zielen van de mens,” zegt Weitenberg. “Het gedicht is heel beeldend, elke vallei stelt een bepaalde periode in het leven voor, die je vormen tot de persoon die je uiteindelijk wordt. Onderweg kom je mooie dingen tegen, maar ook tegenslagen. Degenen die het eindpunt halen, raken verlicht, het is een bekende soefi-gedachte. Ik heb alle valleien geschilderd en in elk daarvan zitten vogels, maar er zijn ook mensen, een reisgezelschap dat door het landschap dwaalt.”

Voor de vogels die onderweg doodgingen, maakte Weitenberg een kist met rouwlinten en gedenksteentjes, ‘Voor hen die vielen, een laatste groet’ staat erop. “Ik heb altijd van vogels gehouden en spaarde er afbeeldingen van. Ze zijn een symbool van de vrijheid, dat is voor mij heel belangrijk.”

Zijn schilderijen hebben een mystieke uitstraling, hij gebruikt verschillende technieken door elkaar, afwisselend dof en glanzend met olieverf, acryl en lakverf.

Op het schilderij ‘De Vallei van de liefde’ zweven een man en een vrouw in extase om elkaar heen, in een omgeving die op een tropisch regenwoud lijkt met schitterende, jubelende kleuren. Er lijkt een vochtige hitte van het werk af te komen.

Attar schreef: ‘Waar de liefde verschijnt, verdwijnt het verstand./Het verstand kan niets beginnen met de waanzin van de liefde./Wie deze tocht begint moet duizend harten hebben /Zodat hij er elk moment één van kan offeren.’

 

Mystiek

Voor de ‘Vallei van armoede en uitwissing’, is als achtergrond een foto geprint, daarin zijn vogels en figuren geschilderd. Het is de laatste vallei, de levensfase vlak voor de dood. De sfeer is donker en mistroostig. Hier schreef Attar: ‘De steilste van alle valleien is met geen pen te beschrijven./ Ze kenmerkt zich door vergetelheid en verwarring. /Hier zie je in één straal van de spirituele zon talloze schaduwen /Om je heen verdwijnen.’

“Soms zijn mijn schilderijen zoekplaatjes, ik wil eigenlijk dat de toeschouwer verrast wordt en zich afvraagt: Wat zie ik? Wat gebeurt er?” zegt Weitenberg.

Hij gebruikt de periode dat hij in KV02 exposeert ook om andere kunstenaars uit te nodigen in zijn expositieruimte. Trompettist Michiel Varekamp komt optreden met zijn muzikanten, schrijver Cor Gout gaat een lezing geven en er is een poëziedag gepland. “Ik stel de ruimte die ik huur graag open voor anderen. Mijn streven is dat ik andere kunstenaars deelgenoot wil maken van mijn tentoonstelling. Zelf ben ik alle dagen aanwezig.”

 

Siebrand Weitenberg, ‘De Reis - de samenspraak van de vogels’ in KV2 van zaterdag 12 februari  t/m zondag 27 februari. Openingstijden: woensdag t/m zondag van 12.00 tot 17.00 uur. Meer informatie www.sjaweitenberg.com

 

 

‘Knutselaar’ Zoderer maakt museaal werk

 Artikel Den Haag Centraal van 24 februari 2022

Voorlinden presenteert de eerste solotentoonstelling van Beat Zoderer in Nederland. Met alledaagse materialen maakt de kunstenaar kleurrijke objecten, installaties en sculpturen.

Beat Zoderer (1955) is opgeleid als architect en dat verklaart misschien zijn behoefte om orde in de chaos te scheppen. Zijn werk is sterk beïnvloed door het constructivisme, een kunststroming waarbij geometrische vormen gebruikt worden. In de architectuur ligt daarbij de nadruk op materiaal en constructie. In het werk van Zoderer komt zijn gevoel voor ruimte en compositie duidelijk naar voren. Wat hij anders doet, is dat hij juist graag fouten, toevalligheden en onvolkomenheden toelaat.

De Zwitserse kunstenaar is Nederland nog niet zo bekend, maar in eigen land behoort hij tot de meest vooraanstaande kunstenaars. Tijdens het opbouwen van de tentoonstelling ‘Less and More’ in museum Voorlinden, met een selectie van veertig jaar werk, is hij zelf aanwezig. Zoderer zoekt de grenzen op, hij speelt met het begrip ‘Less is More’, dat veel designers en architecten gebruiken die vinden dat de kracht zit in het weglaten. Hij noemt zijn tentoonstelling ‘Less and More’, omdat hij vindt dat het gebruik van veel elementen ook iets kan toevoegen.

 

Bastler

De bijnaam van Zoderer is de ‘Bastler’, de knutselaar. Die naam draagt hij met ere. In een interview met een medewerker van museum Voorlinden zegt hij: “Ik vind het een geweldige bijnaam. Het is Duits en betekent dat je een doe-het-zelver bent en geen vakmanschap beheerst. Sommigen noemen mij zo, omdat mijn kunst gemaakt is van goedkoop, soms tweedehands, materiaal en omdat het niet perfect is. Ik verberg geen schroeven en laat zien hoe het werk gemaakt is. Als er krasjes ontstaan tijdens het maken van het kunstwerk, dan omarm ik die. Want het gaat mij niet om de techniek, het gaat om het concept áchter het kunstwerk, die strengheid. Maar ik vind de bijnaam leuk, ik ben de beste ‘Bastler’ die er is!”

Zoderer houdt niet van perfectie, hij houdt van dingen die kunnen instorten, maar in overleg met het museum is voor de veiligheid toch een en ander vastgezet.

De leegte, de ruimte die overblijft, is voor hem zeker zo belangrijk als de vorm zelf. Er staat een grote kleurige vijfhoek in het museum, een vervormd pentagram, waar de bezoeker omheen kan lopen, tegelijkertijd werkt het als een venster. De lege ruimte in het midden is een wezenlijk onderdeel van het kunstwerk.

 

Tochtstrip

Het werk ‘Horizontale Partitur, vertikal gelagert’, dat een hele wand beslaat, is samengesteld uit gekleurde strips en plankjes, met hier en daar een borstelige zwarte tochtstrip. Zoderer wil met dit werk zijn grote liefde voor muziek laten zien, als een ‘symfonie voor de ogen’. De onderdelen komen van bouwmarkten. Als hij de installatie opbouwt, bedenkt hij ter plekke hoe het eruit komt te zien. Hij gebruikt nooit een waterpas of liniaal. Het werk moet op basis van zijn gevoel in de ruimte geplaatst worden. Juist die kleine afwijkingen, soms niet meer dan een millimeter, geven spanning. Iedere keer wanneer hij deze installatie opnieuw samenstelt, wordt het formaat anders. De ritmische stapeling balanceert losjes op dunne boekensteunen. Het vraagt om veel geduld en uithoudingsvermogen om alles in elkaar te zetten en ook tijdens het opbouwen in museum Voorlinden stortte de installatie meerdere malen in.

 

Kantoorboekhandel

Voor zijn collages koopt Zoderer de materialen vaak in de gewone kantoorboekhandel. Ze blijven herkenbaar, want hij bewerkt ze niet. Hij gebruikt plastic mappen, zelfklevende etiketten en carbonpapier en voegt ze samen tot een kunstwerk.

De eyecatcher van de tentoonstelling is wel de grote opgeblazen ‘Balloon No. 1’. De ballon heeft een doorsnede van 3,5 meter en is behangen met 24 lichtgevende neonbuizen in de kleuren roze, blauw, geel en groen. De ballon van canvas moet spanning blijven houden, want anders stort de installatie in elkaar.

Net zo veelkleurig is het schilderij ‘Zig-Zag No. 9. Hommage an Henri Rousseau’, waarbij Zoderer zich heeft laten inspireren door

de beroemde Franse kunstenaar met zijn primitieve schilderijen van magische, exotische jungles met tijgers. Beide kunstenaars gingen niet naar de kunstacademie, maar volgden hun eigen intuïtie. Zoderer schilderde zijn eigen tropische regenwoud met brede zigzaggende lijnen. ‘Als je maar lang genoeg kijkt, dan komt er op een gegeven moment vanzelf een tijger uitgekropen’, schijnt hij gezegd te hebben.

 

Beat Zoderer, ‘Less and More’ t/m zondag 15 mei, museum Voorlinden, Wassenaar. Meer informatie www.voorlinden.nl

 

 Museumkwartier in de spotlights

 Artikel Den Haag Centraal februari 2022

Vijf dagen lang is bij het Binnenhof en op het Lange Voorhout het indrukwekkende lichtspektakel The Hague HighLights te zien. De wandeling voert langs twaalf culturele instellingen.

Nergens in Nederland liggen zoveel cultuurinstellingen zo dicht bij elkaar als rond het Binnenhof. Bij de Hofvijver en aan het Lange Voorhout staan twaalf theaters en musea. Dit jaar worden in Museumkwartier Den Haag twee jubileumfeesten gevierd: 200 jaar Mauritshuis en 175 jaar Pulchri Studio.

De feestelijkheden zijn gestart met de presentatie van vier lichtkunstwerken onder de naam The Hague HighLights, elk kunstwerk heeft zijn eigen verhaal, soms gruwelijk, soms grappig, maar allemaal wetenswaardig. Tijdens een wandeling van zo’n 45 minuten kan de bezoeker door en langs de geschiedenis van den Haag lopen, op alle locaties is informatie te vinden.

 

Kneuteren

De lichtprojectie op de Gevangenpoort staat in het teken van het rampjaar 1672. Hier wordt door kunstenaar Jurjen Alkema het verhaal van de lynchpartij van de gebroeders Johan en Cornelis de Witt verbeeld. De plaatselijke schutterij en een opgehitste mensenmassa maakten op gruwelijke wijze een einde aan de levens van deze twee mannen. Ernaast, op de Hofvijver, drijven sculpturen van Studio Kebbel, die refereren aan het vuurwerk dat daar al eeuwenlang plaatsvindt. De oudste afbeelding die bekend is van vuurwerk op de Hofvijver stamt uit 1586.

Op de Kneuterdijk, in 1539 nog de Knoeterdyck genoemd, was ooit een vinkenbaan. Je kon er vinken vangen met lokvogels, dat werd ‘kneuteren’ genoemd. De vinkenbaan diende ook als dijk om het water van de Hofvijver tegen te houden. Titia Ex maakte op het gebouw van de Raad van State het Neonkunstwerk ‘A thin line’, verwijzend naar de bekende uitdrukking ‘op het vinkentouw zitten’. Men zat namelijk op de treklijn, die gebruikt werd om de val voor de vinken te sluiten.

Op het Lange Voorhout maakte David Schoch, bekend van nachtclub PIP-Den Haag, ‘Getijde’, een 150 meter lang audiovisueel spektakel met een muzikale soundtrack van de Haagse dj en producer Gino van Dam. Met een zelf mee te nemen koptelefoon kun je deze beluisteren. In Den Haag, de stad aan zee, zijn de krachten van de maan voelbaar, de getijden spelen een belangrijke rol in de presentatie van 15 minuten. Onderdeel van ‘Getijde’ is een uitkijktoren tussen Theater Diligentia en de Kloosterkerk, ook zweeft er een grote maan ter hoogte van Escher in het Paleis boven het Lange Voorhout, zo’n 200 grondlampen bootsen de weerspiegeling op de branding na.

 

Pulchri Studio

Er is nog meer te beleven. Kunstvereniging Pulchri Studio aan het Lange Voorhout viert zijn 175 jarig bestaan en gaat dit jaar vier avonden open voor publiek, waarvan de eerste op vrijdag 25 februari. Alle zalen zijn open en de exposerende kunstenaars zijn zelf aanwezig. Studenten van het Koninklijk Conservatorium geven concertjes en ook Robert van Asten, wethouder Cultuur komt kijken.

Op diezelfde vrijdagavond is in de Kloosterkerk het concert ‘Dromen als Messiaen’ door organist Geerten van de Wetering te beluisteren, terwijl audiovisueel kunstenaar Marcel Wierckx kleurbeelden op het orgel projecteert.

‘The Hague HighLights’ t/m zondag 27 februari in Museumkwartier. Cultuuravond: vrijdag 25 februari in Pulchri Studio en ‘Dromen als Messiaan’ in de Kloosterkerk.  Meer informatie www.thehaguehighlights.nl en www.pulchri.nl