Met mat in staartje naar Europese Commissie 

De tentoonstelling over ‘Haags Haar’ werd geopend met het knippen van Hagenaars door Kinki Kappers. Matten, hanenkammen, suikerspinnen en pruiken, het is allemaal gedragen in de hofstad.

‘Als je haar maar goed zit’, het is inmiddels een cliché, maar daarom niet minder waar. Het Haags Historisch Museum (HHM) wijdt een tentoonstelling aan ‘Haags Haar’ door de eeuwen heen. Het meest ‘eigen’ is natuurlijk de Haagse mat: kort van voren en lang van achteren, daarom is Kinki Kappers van het Noordeinde voor de opening in het museum uitgenodigd. Ter plekke worden Haagse matten (bij)geknipt. Er staan drie kappersstoelen, elk binnen een kring van roze franje en als je gaat zitten, ruik je die typische kapperslucht. Youri, de kapper, heeft twee van zijn ‘matten’ - die hij op zijn zestiende en zesentwintigste afknipte - bewaard. Ze zijn hier tentoongesteld, de ene is blond en de andere donker, maar ze hebben allebei dezelfde krullen. Als hij ernaast gaat staan, zie je dat de krullen op zijn hoofd gewoon weer zijn aangegroeid.

Youri, die ook wel ‘De Mattenkoning’ wordt genoemd, knipt Pjotr, die sinds een jaar ook een mat heeft. “Ik had altijd kort haar, maar in coronatijd liet ik het groeien,” zegt Pjotr. “Mijn moeder vond het verschrikkelijk en mijn eigen kapper wist niet goed meer hoe hij het moest knippen. Zo kwam ik bij Youri terecht. Ik doe aan rugby en dat haar viel steeds maar voor mijn ogen, een knotje wilde ik ook niet. Met dit mattenkapsel kan ik nu lekker voor me uit kijken.”

Pjotr is consultant en zijn baas vindt het prima. “We hebben veel meetings met de Europese Commissie en dan doe ik het altijd wel even netjes in een staart. Maar het is geen enkel punt. Ik studeerde aan de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur en toen ik voor het eerst ging solliciteren, was het wel een beetje spannend. Ik heb wel direct gezegd dat ik mijn mat er niet af ging halen.”

 

Betje Wolff

De foto’s en schilderijen die op de tentoonstelling hangen, laten allemaal afbeeldingen van Hagenaars en Hagenezen zien óf zijn in Den Haag gemaakt. Hanenkammen, suikerspinnen en pruiken, het is allemaal gedragen in de hofstad.

De Haagse schrijfster Betje Wolff die toch door velen als een van de eerste feministen gezien wordt, ging in haar tijd evengoed met de mode mee en droeg rond 1800 een gepoederd kapsel van wel 15 centimeter hoog. Dat is nog niets in vergelijking met de kapsels die een kwart eeuw eerder door Marie Antoinette in Parijs gedragen werden, en soms wel een meter hoog waren. De Haagse Elisabeth Fagel kwam in 1775 ook niet verder dan 15 centimeter, maar dat was dan wel een modieuze wit-gepoederde pruik, die in model gehouden werd met varkensvet.

In Den Haag kwam in de eerste helft van de 19^e eeuw een Franse kapper met de naam Jerome Ferminet, om het haar van Anna Paulowna, de Russische vrouw van koning Willem II, te doen. Hij reisde door heel Nederland en liet in de krant zetten dat hij weer met de nieuwste haarstukken en pruiken uit Parijs was gearriveerd.

Dat je met je kapsel een statement kunt maken, is iets van alle tijden. In de 20^e eeuw wilde de dienstplichtige soldaat Rinus Wehrmann uit Den Haag zijn lange haren niet afknippen. Hij moest een jaar en negen maanden de gevangenis in.

 

Korte bob

Koninklijke kapsels hebben vaak navolging. Toen prinses Juliana vlak na haar achttiende verjaardag een korte bob liet knippen, was dat zeer tegen de zin van haar moeder Wilhelmina, maar het werd een rage. Naast haar foto hangt een portret van prinses Beatrix met het gefixeerde kapsel, dat inmiddels iconisch is geworden.

Ga je in een van de kappersstoelen zitten, dan kun je naar audiofragmenten luisteren, bijvoorbeeld over de Haagse hofkappers van de familie van der Poel, die tussen 1930 en 1970 in de Nieuwstraat hun kapperszaak hadden en waar alle parlementsleden hun snor en haren lieten bijwerken, voordat ze naar hun werk gingen.

 

‘Haags Haar’ t/m zondag 5 maart, Haags Historisch Museum. Meer informatie www.haagshistorischmuseum.nl 

 

 

Nostalgische blik op het Binnenhof

 

In de Haagse Kunstkring is nu een tentoonstelling en lezingenprogramma over het Binnenhof met onder meer werk van fotograaf Hans Kouwenhoven en kunstenaar Wim Bettenhausen.

 

In de bovenzaal van de Haagse Kunstkring aan de Denneweg is in de decembermaand een kleine maar bijzondere tentoonstelling met de titel ‘Kijken naar het Binnenhof’. Eelco van der Waals en Coby Pronk waren allebei stenograaf bij de Eerste en Tweede Kamer en gingen dit jaar tegelijkertijd met pensioen. Het was voor hen een aanleiding om een tentoonstelling over het acht eeuwen oude gebouwencomplex en de sfeer daaromheen te maken, maar de belangrijkste aanleiding was toch het feit dat het Binnenhof voor langere tijd zou sluiten. De plek waar ze zo lang werkten en die voor hen beiden uniek is, verdween achter afzettingen. De verwachting is dat de verbouwing in 2026 klaar zal zijn.

“Ik heb er lang gewerkt,” zegt Van der Waals. “Het Binnenhof blijft voor mij altijd een sprookje. Als je van cultuur en geschiedenis houdt, raak je er nooit op uitgekeken. Iedere dag liep ik er met plezier rond, totdat we allemaal weg moesten om tijdelijk te verhuizen naar ‘De Apenrots’, het gebouw aan de Bezuidenhoutseweg. Ik heb het van dichtbij gevolgd en volgens mij was verhuizen niet echt nodig. Veel was niet in zo’n slechte staat.”

 

Herinneringen

Van der Waals zat als stenograaf midden in de vergaderzaal, hij was aanwezig bij alle vergaderingen om alles voor de officiële verslagen (de Handelingen) te noteren. “De mooiste ruimte van het Binnenhof is de Handelingenkamer, de bibliotheek van het oude Ministerie van Justitie. Alle Handelingen sinds 1849 stonden in die prachtige ruimte. Ik was negentien toen ik op het Binnenhof begon. Zodra ik wist dat we in 2021 weg zouden gaan dacht ik: nu ga ik herinneringen verzamelen. Dus ben ik nog bewuster gaan rondkijken, camera mee en foto’s maken, schetsjes maken en dingen opschrijven. Die heb ik regelmatig op mijn site ‘Afscheid van het Binnenhof’ en op de sociale media gepost.” Er klinkt een zweem van nostalgie in zijn stem.

 

Trappetjes

De tentoonstelling laat schetsjes van zijn hand zien, die hij ter plekke maakte als hij even wat tijd over had. “Maar eigenlijk ben ik nog meer van ‘het woord’.” Van der Waals schreef een Hofvijver Haiku: ‘Het hart van de stad/gevoed door Haagse Beek/geen grotere schat’, die met nog andere gedichten over het Binnenhof aan de wand hangt.

Er zijn portretjes van negen voorzitters van de Tweede Kamer te zien, gemaakt door Coby Pronk. Er hangen etsen van kunstenaar Wim Bettenhausen en foto’s van Hans Kouwenhoven. De laatste was naast zijn werk voor de Eerste en Tweede Kamer ook zeventien jaar verbonden aan de Zilveren Camera, de Nederlandse prijs voor fotojournalistiek. Van der Waals: “Ik liep net als Hans, die er sinds 1970 als fotograaf werkte, vaak rond op het Binnenhof. We hadden allebei de neiging  om al die trappetjes op en af te gaan en overal rond te kijken. Zijn foto’s zijn schitterend. En Wim Bettenhausen ken ik via de Kunstkring, hij is de absolute meester van het stadsgezicht. Wat hij doet met zijn etsen, dat kan bijna niemand.” Bettenhausen vereeuwigde het Binnenhof vanuit verschillende hoeken.

Parallel aan de tentoonstelling is er een interessant programma in de Kunstkring met sprekers over aan het Binnenhof gerelateerde onderwerpen. Op zaterdag 10 december is er een lezing door politicus Jan Pronk, op zondag 11 december gaat Hans Kouwenhoven in gesprek met fotograaf Bart Maat, zaterdag 17 december is er een lezing van jurist Diederik Smit en ten slotte, op zondag 18 december, vertelt Hasna Bajraktarevic, beheerder kunstcollectie van de Tweede Kamer, over kunst op het Binnenhof. Plaatsen zijn beperkt.

 

‘Kijken naar het Binnenhof’ in de Haagse Kunstkring t/m maandag 26 december. Meer informatie www.haagsekunstkring.nl en www.kijkennaarhetbinnenhof.nl

 

 

 

 

Tweede Kamer overgenomen door kunststudenten

 

Elk jaar struinen Ron Mandos en Radek Vana de Nederlandse kunstacademies af, op zoek naar jong talent voor hun galerie, maar ook om hen op de kaart te zetten. Acht van hen exposeren nu in de Tweede Kamer.

“Zonder jong artistiek talent heeft de kunstwereld geen toekomst,” zegt Ron Mandos, galeriehouder uit Amsterdam. Al vijftien jaar zet hij zich samen met conservator Radek Vana in om jonge kunstenaars een podium te geven. Elk jaar organiseren zij de tentoonstelling ‘Best of Graduates’ met een selectie afstudeerders van elf kunstacademies uit heel Nederland. Hun samenwerking resulteerde in een stichting: de Ron Mandos Young Blood Foundation.

Dit jaar vindt de expositie plaats in Den Haag, in het hart van het gebouw van de Tweede Kamer, de Statenpassage. Acht jonge kunstenaars tonen daar nu hun werk. De expositie in het Kamergebouw ontstond door een initiatief van Kamerleden Jorien Wuite (D66) en Pim van Strien (VVD). Zij dienden een motie in, waarin zij stelden dat beginnende kunstenaars hard getroffen waren door de coronapandemie en dat zij minder kansen hadden gekregen om hun werk te laten zien. De Kamerleden vroegen het dagelijks bestuur van de Tweede Kamer om deze kunstenaars een podium te geven. De motie werd met ruime meerderheid aangenomen.

 

Voorlinden

Het is even een gedoe om in de Tweede Kamer binnen te komen, want hoewel de expositie gratis is, moet je wel je ID laten zien en gaan jas en tas eerst door de scanner, want ben je eenmaal binnen, dan kun je ook zo doorlopen naar de publieke tribune van de Tweede Kamer.

In de Statengalerie op de begane grond zijn de afstudeerders van de laatste drie jaar te zien. Elk jaar wordt ook de ‘Young Blood Award’ uitgereikt aan een van de deelnemende kunstenaars. “In de eerste instantie kocht onze galerie een werk aan van de winnaar, maar later zijn we een samenwerking aangegaan met museum Voorlinden. Het kunstwerk van de winnaar wordt nu opgenomen in de vaste collectie van het museum, zij bepalen ook wie het is,” legt Mandos uit.

 

Posters van stof

De winnaar van de Ron Mandos Young Blood Award 2022 is Marcos Kueh uit Maleisië, hij studeerde dit jaar af aan de afdeling Mode en Textiel van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK) in Den Haag en viel bij deze krant al eerder op met zijn indrukwekkende wandkleden, die hij ‘posters van stof’ noemt. Kueh gebruikt decoratieve motieven in pastelkeuren, die prachtig harmoniëren. Ze vinden hun oorsprong in zijn geboorteland. Hij wil laten zien dat achter de gedecoreerde souvenirs uit zijn land vaak een symbolische betekenis zit en dat de cultuur in zijn land zeker zo interessant is als die in het Westen. Ook Joseph Thabang Palframann studeerde af aan de Haagse KABK, hij maakt schilderachtig werk waarbij hij ook hooi en geurstoffen gebruikt. De twee kunstenaars verstaan beiden de kunst om naast de serieuze boodschap die ze willen uitdragen, ook werk te maken dat ontroert en vakmanschap uitstraalt.

Den Haag is met de KABK goed vertegenwoordigd. Alexander Jermilov maakte een installatie die een weergave is van een archeologische vindplaats. Voorwerpen uit verschillende tijden zijn naast elkaar gezet. Zo wordt een kritische blik geworpen op de geschiedschrijving en de waardering van kunst.

Maikel Deekman van de Gerrit Rietveld Academie uit Amsterdam exposeert met een serie schalen op kleurige sokkels, die sterk doet denken aan de installaties van Ai Weiwei. Sophie Engels van de Sint Joost School of Arts & Design uit Breda, wil als observator haar ervaringen als queervrouw laten zien en horen met een audiosculptuur. De toeschouwer kan het hoofd op een zachte sculptuur leggen om naar verhalen te luisteren.

Er zijn ook video’s van Shifra Osorio Whewell, Stephanie Rizaj en Sveske Ouro.

 

‘Best of Graduates’. Tweede Kamer, ingang Prinses Irenepad 1. Nog t/m vrijdag 13 januari, van maandag t/m vrijdag, tussen 10 en 17 uur. Meer informatie: www.tweedekamer.nl en www.ronmandos.nl

 

 

‘MODE GAAT VOOR MIJ HAND IN HAND MET DE MUZIEK’

 Artikel in Den Haag Centraal van 27 oktober 2022

Nog geen jaar geleden veroverde zangeres Lady Blackbird Amerika met haar weergaloze stem en extravagante voorkomen. Nu toert ze door Nederland.

 

Lady Blackbird is een indrukwekkende verschijning met een krachtige uitstraling en een dijk van een stem. Ze omschrijft zichzelf als ‘quite goofy’. “Ik ben dol op lachen. Vroeger was ik erg onhandig en hoorde ik echt niet bij de ‘coole kids’,” vertelt ze.

De zangeres uit Los Angeles verscheen in 2021 uit het niets met haar debuutalbum Black Acid Soul en zette daarmee de jazz- en soulwereld in Amerika op zijn kop. In maart 2022 toerde ze door Nederland en in juli stond ze op het North Sea Jazz Festival. Haar stem wordt vergeleken met die van Nina Simone, Billie Holliday en Etta James, anderen noemen ook Amy Winehouse. In Amerika wordt Lady Blackbird ‘The Grace Jones of Jazz’ genoemd. Vrijdag 28 oktober komt een deluxe-edition uit van haar debuutalbum Black Acid Soul, het opnieuw verpakte album bevat elf extra nummers. Zondag 30 oktober treedt ze op in het Paard.

 

Studio B

Midden in de pandemie in 2020 bracht Lady Blackbird een single uit met het nummer Blackbird, een opzwepende herinterpretatie van de song van Nina Simone. Het is ook het eerste nummer van het album Black Acid Soul, waar covers en eigen nummers op staan. Het album is opgenomen in de legendarische Studio B van de Sunset Sound studio's in Los Angeles, dezelfde ruimte waar Purple Rain van Prince werd geschreven. Ze werd begeleid door een liveband met daarin voormalig Miles Davis-pianist Deron Johnson, die nog steeds met haar rondtoert.

“Het succes van Black Acid Soul is voor mij nog steeds ‘shocking’. Het lijkt nu misschien alsof het snel ging, maar in werkelijkheid heeft het even geduurd om te komen waar ik nu ben,’ zegt ze. ‘Het was een ‘hell of a journey’, die nu eindelijk resultaat oplevert.”

 

Performance

Met haar witte afrokapsel is Lady Blackbird een markante persoonlijkheid, ze treedt op in opvallende outfits: in strakke jurken die haar tatoeages op armen en decolleté bloot laten, in een zilveren korset of geheel gehuld in bont, veren en tule, meestal staat ze daarbij op torenhoge hakken. Voor haar is optreden ook een performance. “Mode gaat voor mij hand in hand met de muziek. Voor mijn shows werk ik samen met een aantal geweldige stylisten en ontwerpers. Ik speel zelf een grote rol bij het ontwerpen van de meeste van deze kledingstukken. Het is leuk om te doen. Het is kunst.” De indrukwekkende videoclips waarin ze deze kleding ook draagt en die op YouTube te zien zijn, vallen zeker ook in de categorie ‘kunst’.

De voorgeschiedenis van Lady Blackbird is bijzonder, ze kan zich niet herinneren dat ze ooit níet zong, vanaf haar vijfde trad ze op in de kerk en op kermissen. Marley Munroe is haar echte naam, ze komt uit de christelijke muziekwereld en zong gospels, maar besloot uiteindelijk haar eigen weg te gaan. “Het feit dat ik ervoor koos om de christelijke gemeenschap te verlaten, betekende dat ik tot mezelf kwam. Ik kon mijzelf als mens ontwikkelen met mijn eigen gedachten en gevoelens. Het is belangrijk om uit te zoeken wie je bent als individu en niet alleen maar de leider te volgen. Ik steun nu van harte de LGBTQI+-gemeenschap. Ik ben er erg trots op dat ik het mijn gemeenschap mag noemen. Steun voor gelijkheid en individualiteit is vrijheid en vrijheid om precies te zijn wie je bent, is een recht dat iedereen zou moeten hebben.”

Lady Blackbird heeft goede herinneringen aan Nederland. “De tijd die ik daar heb doorgebracht was geweldig! De mensen stonden open voor mijn muziek en hebben mijn album goed ontvangen. Het was echt een heel speciale ervaring.”

 

Lady Blackbird in het Paard, Tussen vrijdag 28 oktober en zaterdag 12 november treedt Lady Blackbird op in verschillende theaters in Nederland. Zondag 30 oktober in het Paard. Meer informatie www.paard.nl

 

 

Foto’s Christine Solomon

 

 

Fallische vormen en gespreide benen in ‘Tuin der Lusten’

 Artikel in Den Haag Centraal van 19 oktober 2022

Elmar Trenkwalder tekent met klei, de vormen ontstaan onder zijn handen. Hij bakt en glazuurt in delen die hij samenvoegt tot gigantische kunstwerken.

 

Het werk van de Oostenrijkse kunstenaar Elmar Trenkwalder (1959) is controversieel. Zijn tentoonstelling ‘Tuin der Lusten’ in museum Beelden aan Zee is een klapper, het is de eerste tentoonstelling die de nieuwe directeur Brigitte Bloksma heeft binnengehaald. Trenkwalder heeft zijn atelier in Innsbruck, hij exposeerde in Nederland eerder in het Stedelijk Museum Schiedam en het Bonnefantenmuseum in Maastricht. Museum Boijmans van Beuningen kocht zijn werk voor in de collectie. In Den Haag wordt Trenkwalder vertegenwoordigd door Galerie Maurits van de Laar.  

Elmar Trenkwalder maakt groot keramisch werk dat hij opbouwt met losse modules die hij eerst in zijn atelier heeft gebakken en geglazuurd. Hij zet ze ter plekke in elkaar. Een van zijn grootste werken maakte hij in 2018 voor Kunstraum Dornbirn (Oostenrijk) en dat was 13 meter breed en 7 meter hoog. “Het unieke is dat Trenkwalder helemaal alleen deze gigantische sculpturen maakt, van het vormgeven en het bakken tot het glazuren, hij doet het allemaal zelf,” zegt Bloksma. “Het is voor de kunstenaar niet alleen belangrijk dat zijn beelden en installaties een uiting zijn van zijn fantasie en verbeeldingskracht, maar ook van zijn fysieke kracht. Nooit zal hij een assistent vragen om hem te helpen bij het zware werk. Dat hij zelf degene is die de werken vervaardigt, is belangrijk voor hem.”

 

Schaalmodel

Trenkwalder werkt op basis van een schaalmodel. Hij maakt maquettes in keramiek die hij later in het groot uitvoert. Zo groot dat je er doorheen kunt lopen. Hij schept een barokke en sensuele wereld met een monumentale architectonische uitstraling. De glanzende kleuren van het glazuur maken het een sensatie om door het kunstwerk heen te wandelen.

In het midden van de museumzaal staat een sculptuur in donkergroen en zachtblauw. Het bestaat uit gebogen vormen en sprookjesachtige figuren die wulps om elkaar heen draaien. “Dit werk staat voor een nieuwe fase, het heeft meer organische vormen dan mijn vorige werk,” zegt Trenkwalder. Het spectaculaire beeld bestaat uit 49 delen die allemaal apart gebakken en later aan elkaar gezet zijn. “Mijn oven is niet groter dan een kubieke meter. Met dit werk ben ik tweeëneenhalf jaar bezig geweest en het is nu voor het eerst in elkaar gezet. In mijn atelier heb ik het nooit gezien zoals het hier nu staat, daarvoor is het veel te groot.”

 

Controversieel

Aanvankelijk begon Trenkwalder als tekenaar, pas later ontdekte hij de keramiek. Hij vindt dat tekenen en werken met klei overeenkomsten heeft. “In een tekening kun je alles maken wat je wilt,” legt hij uit. “Ook klei is een materiaal waarmee veel mogelijk is, ik vorm het met mijn handen. Het is alsof ik teken met klei, de sculptuur ontstaat terwijl ik ermee bezig ben. Het materiaal is heel delicaat en kwetsbaar, het moeilijkste is als ik het in de oven moet zetten voordat het gebakken is. Ik kan het dan nergens aan vasthouden en soms is het gewicht wel een paar honderd kilo. Aan de binnenkant maak ik speciale bevestigingen die het tóch mogelijk maken.”

Dat Trenkwalder van oorsprong een tekenaar is, valt goed te zien aan een tiental heel bijzondere en wat kleinere objecten aan de muur. Met grafiet maakt hij tekeningen met golvende lijnen en tegelijkertijd vormt hij er een reliëf van klei omheen, dat meer is dan een lijst alleen.

Even verderop staat een sculptuur met roze en wit glazuur, het zijn grote vingers die omhoog wijzen. De glans is in het licht dat van boven komt parelmoerachtig. Op het eerste gezicht trekt het werk van Trenkwalder aan door de mooie vormen en kleuren, maar de naam van de tentoonstelling is niet willekeurig gekozen. Na beter kijken zie je dat er overal mannelijke en vrouwelijke geslachtsdelen in de sculpturen verwerkt zijn, zoals fallussen en onderlichamen van vrouwen met gespreide benen. “Er heeft in Frankrijk zelfs een werk gestaan dat zo controversieel was dat ze het weg moesten halen,” zegt Bloksma.

 

Elmar Trenkwalder, ‘Tuin der Lusten’ in museum Beelden aan Zee, t/m zondag 19 maart 2023. Meer informatie www.beeldenaanzee.nl