Vogels als symbool van dolende zielen

 Artikel Den Haag Centraal van 10 februari 2022

Siebrand Weitenberg maakte een serie schilderijen naar aanleiding van een gedicht van de Perzische dichter Farid-ud-din Attar: ‘De samenspraak van de vogels’.

Een samensmelting van verschillende takken van kunst is het mooiste wat er is,  dat vindt ook Kunstenaar Siebrand Weitenberg (1960). Hij liet zich inspireren door de Perzische dichter Farid-ud-din Attar (circa 1145-1221), die in 1177 het allegorische gedicht ‘De samenspraak van de vogels’ schreef. Het resulteerde in een serie grote schilderijen en kunstwerken die in het voormalige bankgebouw van de RABO aan de Korte Vijverberg (KV02) wordt gepresenteerd met de titel: ‘De Reis - de samenspraak van de vogels’.

Het Perzische werd eeuwenlang door de schrijvende elite gebruikt en groeide uit tot een kosmopolitische taal. Attar beschrijft in bijna 4500 verzen hoe een prachtige vogel, de hop, samen met een groep andere vogels op pad gaat om de mystieke gouden vogel de Simoerg te vinden. De goddelijke Simoerg is de koning van de vogels en staat symbool voor de oorsprong van het leven. De hop moet veel moeite doen om de vogels - die menselijke zielen voorstellen - over te halen om de reis te maken en op zoek te gaan naar het geheimzinnige hof van hun koning. Het wordt een lange, moeizame tocht waarbij velen omkomen. Onderweg moeten ze zeven valleien oversteken, die door de dichter worden aangeduid als de valleien van het zoeken, de liefde, het inzicht, onthechting, eenheid, verbijstering en als laatste: de armoede en uitwissing. Uiteindelijk bereiken slechts dertig vogels (dertig is ‘simoerg’ in het Perzisch) het hof. Ze zien daar hun eigen gelaat weerspiegeld in de Simoerg en herkennen zichzelf, ze worden één met hun god.

 

Vrijheid

“De vogels zijn het symbool voor de dolende zielen van de mens,” zegt Weitenberg. “Het gedicht is heel beeldend, elke vallei stelt een bepaalde periode in het leven voor, die je vormen tot de persoon die je uiteindelijk wordt. Onderweg kom je mooie dingen tegen, maar ook tegenslagen. Degenen die het eindpunt halen, raken verlicht, het is een bekende soefi-gedachte. Ik heb alle valleien geschilderd en in elk daarvan zitten vogels, maar er zijn ook mensen, een reisgezelschap dat door het landschap dwaalt.”

Voor de vogels die onderweg doodgingen, maakte Weitenberg een kist met rouwlinten en gedenksteentjes, ‘Voor hen die vielen, een laatste groet’ staat erop. “Ik heb altijd van vogels gehouden en spaarde er afbeeldingen van. Ze zijn een symbool van de vrijheid, dat is voor mij heel belangrijk.”

Zijn schilderijen hebben een mystieke uitstraling, hij gebruikt verschillende technieken door elkaar, afwisselend dof en glanzend met olieverf, acryl en lakverf.

Op het schilderij ‘De Vallei van de liefde’ zweven een man en een vrouw in extase om elkaar heen, in een omgeving die op een tropisch regenwoud lijkt met schitterende, jubelende kleuren. Er lijkt een vochtige hitte van het werk af te komen.

Attar schreef: ‘Waar de liefde verschijnt, verdwijnt het verstand./Het verstand kan niets beginnen met de waanzin van de liefde./Wie deze tocht begint moet duizend harten hebben /Zodat hij er elk moment één van kan offeren.’

 

Mystiek

Voor de ‘Vallei van armoede en uitwissing’, is als achtergrond een foto geprint, daarin zijn vogels en figuren geschilderd. Het is de laatste vallei, de levensfase vlak voor de dood. De sfeer is donker en mistroostig. Hier schreef Attar: ‘De steilste van alle valleien is met geen pen te beschrijven./ Ze kenmerkt zich door vergetelheid en verwarring. /Hier zie je in één straal van de spirituele zon talloze schaduwen /Om je heen verdwijnen.’

“Soms zijn mijn schilderijen zoekplaatjes, ik wil eigenlijk dat de toeschouwer verrast wordt en zich afvraagt: Wat zie ik? Wat gebeurt er?” zegt Weitenberg.

Hij gebruikt de periode dat hij in KV02 exposeert ook om andere kunstenaars uit te nodigen in zijn expositieruimte. Trompettist Michiel Varekamp komt optreden met zijn muzikanten, schrijver Cor Gout gaat een lezing geven en er is een poëziedag gepland. “Ik stel de ruimte die ik huur graag open voor anderen. Mijn streven is dat ik andere kunstenaars deelgenoot wil maken van mijn tentoonstelling. Zelf ben ik alle dagen aanwezig.”

 

Siebrand Weitenberg, ‘De Reis - de samenspraak van de vogels’ in KV2 van zaterdag 12 februari  t/m zondag 27 februari. Openingstijden: woensdag t/m zondag van 12.00 tot 17.00 uur. Meer informatie www.sjaweitenberg.com