Muzikale conversatie met ijswalvissen

Artikel in Den Haag Centraal van 6 februari 2020

Tristan Visser zond zijn muziek de Noordelijke IJszee in om contact te maken met zingende bultruggen. Luister naar zijn soundscape in Panorama Mesdag.

foto Esther Kokmeijer

Muzikant en filmmaker Tristan Visser (1992) zorgde tijdens een optreden in Museum Panorama Mesdag voor een kippenvelmoment. In het midden van het gereconstrueerde ‘Panorama Nova Zembla’ van kunstschilder Louis Apol (1850 – 1936) liet Visser met eerder gemaakte opnames en live-gitaarspel horen hoe hij communiceerde met ijswalvissen. Hij maakte een reis naar Groenland en speciaal voor het museum componeerde hij de soundscape ‘Nova Zembla. Het geluid van de ijswalvis’, een muziekstuk met onderwatergeluiden uit de Noordelijke IJszee en zijn eigen gitaarspel.

De tentoonstelling met werk van Apol over zijn reis naar Nova Zembla in 1880, is al sinds oktober in Panorama Mesdag te zien. Zijn panorama, een gezicht op de Russische archipel, is met foto’s in een cirkel opgebouwd, vlakbij het beroemde zee-panorama van Hendrik Willem Mesdag. De originele tekeningen van Apol gingen bij een brand verloren. De tentoonstelling wordt tot eind maart verrijkt met de soundscape van Tristan Visser.  

De op Terschelling geboren en getogen Visser reisde net als Apol met een zeilschip naar de Noorpool om te onderzoeken of hij met zijn muziek contact kon maken met de indrukwekkende bultruggen die daar in het ijskoude water leven. De fascinerende dieren die wel 200 Jaar kunnen worden, leven het hele jaar in het Noordpoolgebied. De vraag die Visser zich stelde, was of de walvissen zouden reageren op zijn gitaarspel en of dat dan ook betekende dat ze last hadden van geluidsvervuiling van de industrie op zee. Hij wil hiermee een brug slaan tussen kunst en wetenschap en bewustwording creëren over geluid onder water en de verstoring door de mens op de

onderwaternatuur.

Onaards

Tijdens het liveoptreden gebruikte Tristan Visser een mengpaneel, zijn gitaar en een klein aquarium gevuld met water waarin hij een microfoon liet zakken. Hij probeerde daarmee zoveel mogelijk de situatie na te bootsen die hij op de zeilboot ook had. De microfoon had daar onder water honderd meter bereik. Met zijn elektrische gitaar imiteerde hij geluiden van ijswalvissen en stuurde hij zangerige klanken via een speaker en een onderwatermicrofoon de diepe Noordpoolzee in, vurig hopend op een reactie. Na een paar weken vruchteloos proberen, kreeg hij eindelijk antwoord. De bultruggen gaven onmiskenbaar dezelfde tonen terug die hij uitzond. “Eerst was het frustrerend,” zegt hij. “Elke dag stond ik vroeg op en hing ik de microfoon in het water, en dan maar spelen en wachten. Opeens was er dat moment. Ik zat in een klein bootje, honderd meter van de grote boot vandaan, er zwommen drie bultruggen voorbij en toen kreeg ik het terug. Dat was te gek!”  

De opnames die Visser bij Groenland maakte en die hij nu bij zijn soundscape gebruikt, zijn indrukwekkend. Het ijle zingen van de walvissen is een bijna onaards geluid dat samen met het kraken van het ijs en zijn muziek voor een unieke beleving zorgt. Hij noemt het zelf ‘een muzikale conversatie’. In het museum zal de soundscape gedurende de hele tentoonstelling van Louis Apol te horen zijn.

Tristan Visser maakte tijdens zijn reis ook een film: ‘Onder water – De zoektocht naar het geluidslandschap in zee’. Op 15 en 16 februari wordt deze op NPO2 vertoont. Op 1 maart en bij de afsluiting van de tentoonstelling zal hij nogmaals optreden in museum Panorama Mesdag.

Tristan Visser met ‘Nova Zembla. Het geluid van de ijswalvis’. Tot en met 22 maart in Museum Panorama Mesdag. Meer informatie www.panorama-mesdag.nl