Een potloodventer, kletterende pannen en een man in de kast

 Artikel in Den Haag Centraal van juli 2022

Kunstmuseum Den Haag presenteert de solotentoonstelling van Wiebke Siems die opkomt voor vrouwen en etnische minderheden.

Kunstenares Wiebke Siem (1954) reageert in haar solotentoonstelling Hot Skillet Mama in Kunstmuseum Den Haag met humor op de ‘mannelijke vooringenomenheid in de moderne kunst’. Aan het begin van de tentoonstelling hangt een grote mattenklopper aan de wand, als ultiem symbool van de vrouwelijke onderdrukking.

De installaties van Wiebke Siem gaan over de vrouw in het dagelijkse leven en in de kunst. In de jaren tachtig van de vorige eeuw, aan het begin van haar carrière, werd haar werk door critici weggezet als ‘mislukte mode of design’, in 2014 won ze de prestigieuze Goslarer Kaiserring. Door deze prijs staat ze in het rijtje van internationaal vermaarde kunstenaars als Anselm Kiefer, Rebecca Horn, Cindy Sherman, Christian Boltanski, William Kentridge en Bridget Riley.

Nog altijd speelt het door haar ervaren seksisme uit haar beginperiode, een belangrijke rol in haar werk. Ook verwijst ze naar de culturele geschiedenis van de vorige eeuw met de kolonialistische denkbeelden in de kunstwereld, die evengoed een vorm van onderdrukking waren.

 

Maskers

De titel van de tentoonstelling Hot Skillet Mama verwijst naar een compositie van de jazzcomponist Sun Ra (1914-1993). In de tekst drukt de zanger zijn verlangen uit naar een vrouw die zich in haar keuken in het zweet werkt. Hij vertaalde het gekletter van potten en pannen in zijn song naar metaalachtig klinkende ritmes. De installatie ‘Hot Skillet Mama’ van Wiebke Siem bestaat uit figuren die opgebouwd zijn uit verschillende huishoudelijke voorwerpen. Als lange dunne poppen hangen ze van het plafond.

Siem ontwierp kledingstukken die gedragen kunnen worden, maar die ook als objecten op zichzelf bekeken kunnen worden. Ze balanceert hiermee op de grens van mode en design. Het zijn vervreemdende kostuums met maskers daarboven, die sterk aan etnografische motieven doen denken. De serie ‘Maskerkostuums’ uit 2000 bestaat uit mannelijke en vrouwelijke figuren uit de zogenaamde ‘primitieve culturen’, met duidelijk zichtbare en uitvergrote geslachtskenmerken. Er staat een roze vrouw met priemende donkerrode tepels en een gat onder haar buik. Een andere vrouw draagt een jurk van teddybont met gaten waardoor borsten en buik naar buiten komen, daarboven prijken onnozel kijkende houten maskers. Siem wil met deze installatie de blik verbeelden van de witte Westerse man die naar vrouwen kijkt.

De installatie ‘Sonntag’ (2006) heeft iets angstaanjagends. Het is een slaapkamer op zondagochtend met een onopgemaakt bed en een omgevallen stoel. De personen zijn verdwenen, maar de kast staat open en daarin huist een monsterlijke figuur die uit bollen en slap hangende armen bestaat, in het midden van de figuur prijkt een enorme erectie.  

 

Etnische kunst

Voor de installatie ‘De vrouwelijke vervalser’ zijn bezems, knijpers en deegrollen gebruikt om een huiselijke tafereel uit te beelden. Het is een verwijzing naar de sculpturen van Pablo Picasso en Max Ernst, die gebaseerd waren op etnische kunst en is daarmee een reactie op de twijfelachtige collecties die in de tijd van het kolonialisme in Europa ontstonden, waarbij kunst uit Afrikaanse landen geroofd werd. Omgekeerd krijgt de gewone bezem nu een magisch aura.

De Potloodventer uit 2007, een lappenpop met wild strohaar, zit op een rotan pauwstoel. Ook hier is de keuze van de attributen veelzeggend. De stoel is een meubelstuk in koloniale stijl en staat symbool voor de strijd tegen onderdrukking van mensen met een donkere huid.

‘The Maximum Minimum’ is een installatie uit 2022, die bestaat uit jurken en knooppoppen. De poppen zijn speciaal gemaakt voor de vitrines die zijn ontworpen door H.P. Berlage, de architect van het Kunstmuseum. Siem gebruikte materialen die verwijzen naar de benodigdheden die zij als modeontwerpster in haar vroege werk gebruikte. Zo suggereert ze dat een kunstenaar steeds nieuwe dingen kan blijven maken met beschikbaar materiaal en op die manier het maximale uit het minimale kan halen.

Een serie tekeningen zonder titel toont nog eens het vakmanschap van Siem, ze zijn prachtig en gedetailleerd getekend met potlood en kleurpotlood.

 

Hot Skilled Mama, Wiebke Siem t/m zondag 30 oktober in Kunstmuseum Den Haag. Meer informatie www.kunstmuseum.nl