Geest Vrije Academie waart rond

 Artikel Den Haag Centraal van 10 juni 2021

Kunsthistorica en curator Saskia Gras promoveerde in 2017 met een proefschrift over de Vrije Academie. Haar interesse voor deze vrijplaats - later herdoopt tot Psychopolis – resulteert nu  in een ‘manifestatie’ die oude tijden doet herleven.

 

“Veel mensen realiseren zich niet hoeveel bekende kunstenaars van de Vrije Academie komen,” zegt Saskia Gras, die de Manifestatie Vrije Academie-Psychopolis vormgaf op drie plekken in de stad. “Grote namen die destijds hun draai niet konden vinden op de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (KABK, red) vonden daar wél hun plek. Het was de tijd van de persoonlijke en individuele expressie met het devies: ‘Iedereen is kunstenaar en iedereen kan hier komen werken, wanneer hij maar wil’. Dit in tegenstelling tot het kunstonderwijs op de KABK, waar studenten een vast programma moesten volgen. Eind jaren tachtig veranderde die instelling op de Vrije Academie en dat was naar mijn idee het begin van het einde. De focus in de tentoonstellingen ligt daarom ook op de beginjaren, met de eerste directeuren Livinus van de Bundt en George Lampe.”

De Vrije Academie had naast de ateliers met beeldende kunst ook werkplaatsen waar gedanst werd en muziek gemaakt werd, en waar performances plaatsvonden. Vooral in de jaren zestig en zeventig was de vrijheid enorm. Bodypainting, feesten met de nodige geestverruimende middelen en veel drank waren onderdelen van de wekelijkse routine. Elke deelnemer herinnert zich nog de oergezellige en meestal bomvolle kantine, waar kunstenaars inspiratie bij elkaar zochten.

 

Psychedelisch

In de Haagse Kunstkring is werk van een aantal bekende kunstenaars bij elkaar gebracht. Er staat een lichtbox van lichtkunstenaar Livinus, de oprichter van de Vrije Academie in 1947. Hij streefde naar een open atelier waar zowel professionals als amateurs zich konden ontwikkelen. Zijn motto was: ‘Het gaat niet om diploma’s, maar om wat je als mens bent'. Zijn lichtkunst staat aan de basis van de psychedelische vloeistofdia’s.

Er zijn een paar indrukwekkende werken te zien van George Lampe (directeur van 1964-1982). Schilderijen die bijna nooit getoond worden. ‘De Courtisanes’ van Nol Kroes hangt op een prominente plek, Pien Hazenberg toont haar zelfportret met schreeuw en daarnaast hangt een foto van Gerard Fieret. Er hangen ook overal oude foto’s van kunstenaars, van performances en van de overvolle kantine.

Rond 1950 ontstond het kunstenaarscollectief Verve met onder meer Nol Kroes, Kees Andrea, Co Westerik, Jan van Heel en Herman Berserik, dat vooral figuratieve kunst maakte. Dat in tegenstelling tot de trend om abstract te werken. In de Haagse Kunstkring en in Pulchri Studio zijn kleurrijke affiches te zien die gemaakt zijn ter gelegenheid van hun eerste expositie. In een aparte ruimte is aandacht besteed aan de modeafdeling. Een publiekstrekker is het blauw leren pak van Carla V, waar Jerney Kaagman van de band Earth & Fire in 1979 mee optrad.

In Pulchri Studio zijn drie zalen ingericht, met onder meer werk van Jan Cremer, Lotti van der Gaag, Peter Gentenaar, Herman Berserik en Ossip, aangevuld met veel foto’s. Op een lange tafel ligt documentatie waar naar gekeken of doorheen te bladeren.

 

Ode

In The Grey Space in the Middle, de ruimte waar de Vrije Academie in zijn laatste jaren zat, wordt de sfeer van toen weer opgeroepen met workshops, gegeven door oud-docenten en kunstacademiestudenten. De resultaten zullen in de vorm van installaties te zien zijn. Kunstenaar Lichel van der Ende maakt een Ode aan de Vrije Academie met aan het slot een performance. Hij verzamelt nog steeds lapjes stof van 25 x 25 centimeter met daarop de naam en het jaartal van personen die op de academie werkten.

In The Grey Spacein the Middle is een programmering met films van Frans Zwartjes, Paul de Mol en Gerard Holthuis, aangevuld met films van hedendaagse kunstenaars.

Er is ook een mooi vormgegeven magazine uitgekomen. Een van de artikelen vermeldt, dat er in Den Haag in de openbare ruimte 200 beelden staan, die gemaakt zijn door oud-leerlingen en docenten van de Vrije Academie. Daarbij zit ook een plattegrond.

 

‘Manifestatie Vrije Academie-Psychopolis’, Pulchri Studio t/m zondag 4 juli, Haagse Kunstkring t/m zondag 25 juli, The Grey Space in the Middle t/m zondag 1 augustus. Meer informatie www.va-psychopolis.nl