Franse boerenschilder Millet beïnvloedde Haagse School

 Artikel weekkrant Den Haag Centraal van 19 september 2019'

Veel Haagse School-schilders zijn beïnvloed door de Franse schilder Jean-François Millet. De schilderijen en tekeningen zijn nu samen te bekijken.

Van Gogh zag hem als voorbeeld en ‘aanvoerder’. Maar ook zijn oudere Haagse collega’s waardeerden de ‘boerenschilder’ Jean François Millet. Van Gogh noemde Jozef Israels zelfs ooit ‘een Hollandse Millet’. In museum De Mesdag Collectie is nu te zienhoeveel invloed Millet heeft gehad op Haagse schilders zoals Jozef Israëls, Anton Mauve en Matthijs Maris. Millet (1814-1875) kwam zelf van het platteland en was gefascineerd door de grootsheid van de natuur en de hardwerkende mens daarin. Na zijn opleiding aan de École des Beaux-Arts vertrok hij op 35-jarige leeftijd vanuit Parijs naar het dorpje Barbizon waar al meer kunstenaars werkten. De meesten schilderden landschappen, maar voor Millet werd het boerenleven al snel zijn favoriete onderwerp. Het publiek moest eraan wennen, het werd zelfs ongepast gevonden. Millet werd wel omschreven als een boer die boeren schilderde.

Kunstschilder Hendrik Willem Mesdag (1831-1915) had enorme bewondering voor Millet en was erg belangrijk voor de verspreiding van zijn kunst in Nederland. De Franse schilder was een voorbeeld voor Mesdag omdat hij hard werkende landarbeiders als helden in beeld bracht. Een van de werken die Mesdag kocht is ‘De toren van Chailly bij Barbizon’ uit 1873. Het is een ruw opgezette voorstelling met nog zichtbare donkere schetslijnen. Mesdag hield van dit soort werk omdat daarop het maakproces goed te zien was. Het is een schilderij waar alle elementen van het latere werk van Millet al in zaten, zoals de schapen, het rommelige landschap en een monumentale toren. De pasteltekening ‘De hooibergen’ is bij uitzondering ook op de tentoonstelling te zien. Het werk is heel kwetsbaar en wordt meestal in het depot bewaard. Mesdag betaalde er ooit 6000 gulden voor, wat heel veel was voor een krijttekening.

Groot in beeld

Het is een bijzondere ervaring om het werk van de Haagse kunstenaars die door Millet beïnvloed werden nu bij elkaar te zien. We zien ‘Vissersvrouw’ en ‘De wolkaardster’ van Millet. Hij zette zijn figuren - meestal op het land aan het werk - groot in beeld. De Haagse kunstenaars namen dat over. Maar waar de boeren en boerinnen van Millet vaak afstandelijk afgebeeld werden, als een algemene benadering van het zwoegende en armoedige bestaan op het land, voegden de Haagse kunstenaars sfeer en gevoel toe.   

Jozef Israëls wordt wel de Hollandse Millet genoemd. Voor het schilderij ‘Madonna in de hut’ uit 1867 (in bruikleen van het Detroit Insitute of Arts in Amerika) keek hij hoogstwaarschijnlijk naar ‘Vrouw die haar kind pap voedt’ van Millet. De sfeer in het werk van Israëls is romantischer en meer verhalend. De vrouw houdt de lippen getuit terwijl ze haar kind een lepeltje met eten geeft, alsof ze het wil dwingen toe te happen. Ook is er meer van het interieur te zien, zoals een la waar een wit lapje uit hangt, een brandend vuurtje onder de kom met eten en een bengelend kruisje aan het plafond.

Regenboog

‘De regenboog’ van Roelofs is geleend van het Gemeentemuseum. Er is een sterke scheiding tussen regen en zonneschijn door een opvallend verschil in licht en donker. Onder de regenboog ligt een helder verlichtte akker. Heel knap is met enkele tipjes van de kwast een groepje koeien aangegeven, alleen op afstand als zodanig herkenbaar. Het werk doet denken aan een van de vier seizoenen van Millet: ‘Lente’. Ook Mauve met zijn schapen werd duidelijk geïnspireerd door Millet.

Een aanrader is om ook nog even de tweede verdieping te bezoeken. Daar hangt alleen de lijst van het schilderij ‘Hagar en Ismaël’ van Millet. Het schilderij zelf is uitgeleend voor de tentoonstelling ‘Jean-Francois Millet, Zaaier van de moderne kunst’ die van 4 oktober tot en met 12 januari 2020 in het Van Gogh Museum in Amsterdam te zien is. De lijst is kwetsbaar en mag niet reizen, het schilderij wel. In de lijst is daarom nu tijdelijk een foto te zien van fotografe Hellen van Meene (1972). Met de foto ‘Hagar, Abraham en een engel van God’ maakte ze een eigentijdse vertaling van het Bijbelverhaal.

‘Jean-Francois Millet en de Haagse School’, De Mesdag Collectie, van 13 september 2019 t/m 5 januari 2020. Meer informatie www.demesdagcollectie.nl