Geprinte vazen in Delfts blauw porselein

 

De geprinte blauwwitte vazen van Olivier van Herpt zijn een wereldprimeur. Nog nooit is het iemand gelukt om objecten van dit formaat van porselein te printen. ‘Porcelain Blues’ is nu te zien in het Kunstmuseum.

 

Door Margreet Hofland

 

Kunstenaar Olivier van Herpt (1989) is bezeten van porselein. Hij zonderde zich drie jaar lang af om iets te maken wat niemand ooit lukte en produceerde 26 asymmetrische vazen van ruim 1.10 meter hoog in de kleuren wit en kobaltblauw, geprint van puur porselein. In Kunstmuseum Den Haag zijn de resultaten te zien met zijn installatie ‘Dunes’. Kleur, afmeting en vorm doen denken aan wit zand, een uitgestrekte zee en daarboven een helderblauwe lucht met flarden van donzige wolken. De gespiegelde vazen hebben een dunne wand, ze tonen blauwwitte horizontale lijnen en vage wybertjespatronen. Vrijwel allemaal hebben ze dezelfde gedraaide vorm. ‘Niet aanraken’ staat op een bordje, het geheel staat achter een gespannen koord en oogt kwetsbaar.

 

Oven in oven

In 2014 studeert Van Herpt af aan de Design Academy Eindhoven met een 3D-printer die aardewerkklei kan printen. Hij krijgt de opdracht van het Kunstmuseum de techniek verder te ontwikkelen om uiteindelijk porselein te kunnen printen. Het museum heeft in de Stijlkamers een vaste collectie Delftsblauw porselein. Het idee is dat de vazen van Van Herpt een prachtige maar zeker ook spectaculaire aanvulling zullen zijn.

Het blijkt niet eenvoudig, de problemen ontstaan tijdens het drogen. “Ik heb er, met vallen en opstaan, drie jaar lang aan gewerkt,” zegt Van Herpt. “Het luistert heel nauw, je moet precies weten hoe hoog de temperatuur in de oven moet zijn en hoe dik de klei, want tijdens het drogen, kan alles weer scheuren of inzakken.”

De tentoonstelling ‘Porcelain Blues’ laat alle 26 gelukte exemplaren zien, er is in het ontwikkelingsproces veel gesneuveld. “Tijdens het droogproces ontstaan haarfijne scheurtjes. Dat komt doordat de klei niet gelijkmatig opdroogt. De klei krimpt tijdens het drogen en bakken, bij deze vazen van oorspronkelijk 1.50 meter is dat wel 30 centimeter. Ik heb heel veel mislukte exemplaren weg moeten gooien.”

Pas in 2019 ontdekt hij hoe hij porselein van groot formaat zo dun en licht kan printen dat het niet in elkaar zakt voor of tijdens het drogen. Hij bouwt speciale droogkasten die het droogproces met tien dagen vertragen en verhuist naar een nieuwe studio waar hij een grotere oven en de droogkasten kan neerzetten. “Wanneer de oven zijn hoogste temperatuur bereikt (circa 1350 graden Celsius), smelten de kleimineralen waardoor het porselein bijna vloeibaar wordt. In deze korte periode krimpt het object het snelst. Ik kwam erachter dat bij deze grote vazen kleine verschillen in temperatuur er al voor kunnen zorgen dat het object vervormt. Om dit tegen te gaan, maakte ik een soort keramische container, een saggar, die opgebouwd is uit een aantal gestapelde ringen en als een cilinder over het object wordt geplaatst. Door feitelijk een oven in een oven te maken, worden temperatuurverschillen tot het minimale beperkt.”

 

Printkop

Als Van Herpt het vormen, drogen en stoken onder controle heeft, richt hij zich op de kleur van zijn objecten. Dit doet hij door het toevoegen van kobaltoxide. De eerste vazen zijn volledig wit, daarna is steeds meer kleur toegevoegd. Omdat kobalt het smeltpunt van porselein verlaagt, brengt het alle eerdere inspanningen in gevaar. Als oplossing ontwikkelt hij een printkop met twee kleistromen, waarmee het object tegelijkertijd wordt gekleurd en gevormd.

Het eindresultaat van zijn verbeten zoektocht is een set van twee perfect gespiegelde vazen, zowel in vorm als kleur. Hét bewijs dat hij uiteindelijk volledige controle heeft gekregen over het proces, maar voor Van Herpt zijn alle 26 objecten even belangrijk. Als geheel vormen ze een onderzoeksverslag en tegelijkertijd laten ze zijn volhardende toewijding zien.

 

Olivier van Herpt, ‘Porcelain Blues’ t/m zondag 17 september in Kunstmuseum Den Haag. Meer informatie www.kunstmuseum.nl