Macht en overheersing in textiel

 

In Museum Rijswijk laten kunstenaars zien op welke manier macht en overheersing invloed hebben gehad op hun leven. Ze gebruikten voor hun werk het zachte en kleurrijke materiaal textiel.

 

Door Margreet Hofland

 

‘Images of Power’ is de titel van de Textiel Biënnale 2023 in Museum Rijswijk. In deze tentoonstelling worden allerlei mogelijke vormen van autoriteit onder de loep genomen. Twintig kunstenaars uit de hele wereld geven hun visie op uitingen van macht van wereldleiders, lokale regeringen, internationale organisaties, multinationals en belangengroepen. Hun werk is van textiel gemaakt of het is erin verwerkt. De beelddrager van de tentoonstelling is een geknoopt tapijt van Jan Kath (1972) met het portret van een modaal gezin uit Pennsylvania. Een klein blond meisje staat naast haar vader die trots een wapen op de knie houdt, dat net zo groot is als zijzelf. Aan de andere kant van de bank zit de breed lachende moeder. Zware wapens om het gezin te verdedigen zijn hier de normaalste zaak van de wereld. Hoe groter het wapen, hoe meer macht.

 

Kleur

Onderdrukking van zwarte mensen is lang de normaalste zaak van de wereld geweest. In de grote zaal op de begane grond van het museum staat een beeld van de Zuid-Afrikaanse Mary Sibande (1982) ‘The Ascension of the Purple Figure’. Een zwarte vrouw zit op een hoge sokkel als op een troon, ze is in een rood en paars gewaad gehuld. Sibande geeft met haar werk kritiek op de stereotiepe afbeeldingen van zwarte vrouwen. Haar eigen familie moest gedwongen huishoudelijk werk verrichten onder het apartheidsregime. Purper is van oudsher de kleur van heersers, maar hier staat de kleur voor het verzet en verwijst naar de Purple Rain protesten uit 1989. Demonstranten werden tijdens de opstand in Zuid-Afrika met paarse verf uit waterkanonnen bespoten zodat ze gemakkelijker gearresteerd konden worden.

In diezelfde zaal vinden we werk van de jonge Marcos Kueh (1995) die sinds hij in 2022 aan de Koninklijke Academie in Den Haag afstudeerde, overal opduikt. Zijn ‘posters van stof’ gaan in dit geval over het fenomeen ‘zondebok’. In Maleisië, het land waar hij vandaan komt, worden grote delen van het regenwoud gekapt voor palmolieplantages. De aapjes die hun voedsel daar nu moeten zoeken, worden vergiftigd of doodgeschoten. Soms worden ze met rode verf bespoten zodat ze uit hun groep verstoten worden en sterven.

 

Organza

Boyce Magandela (1979) groeide op in het arme Township Nyanga in Kaapstad, nu is hij een succesvol kunstenaar. Hij woont er nog steeds, maar in een mooier en goed bewaakt huis. Als kind sliep hij met zijn vier broertjes in één bed onder een geruite plaid. Deze plaids gebruikte hij om te borduren en te beschilderen, onder meer met een portret van Nelson Mandela. Minstens zo indrukwekkend zijn de met de hand geborduurde portretten van Badru Temitayo (1983) uit Nigeria met als onderwerp het politiegeweld als wereldwijd verschijnsel. Het portret van Vladimir Poetin hangt naast dat van de Afro-Amerikaanse Floyd George die stierf nadat een politieagent meer dan acht minuten met zijn knie op zijn nek had geleund.

Voor het werk van Joyce Overheul (1989) is hier en daar wat meer fantasie nodig, zoals het werk ‘Naval Mine’. Ze gebruikte voor de toch wel zware onderwerpen, zoals de straten in Teheran en locaties in Noord-Korea, de prachtige materialen organza en fluweel. Ook het werk van Barbara Pronk (1969) ziet er op het eerste gezicht poëtisch uit. Ze maakte twee portretten van vrouwen in patchwork, waarvan één met een onderdanige blik en de andere streng kijkend. Door het langwerpige formaat van het werk lijken het Egyptische fajoemportretten die tussen 100 en 300 jaar na Christus op de mummies van de overledenen werden gelegd. Bij beter kijken, vraagt de toeschouwer zich af of de vrouwen een hoofdoekje dragen, of is het een mutsje? De kunstenares wil aankaarten dat we geneigd zijn om (te) snel een beeld over de ander te vormen en te oordelen.

 

‘Images of Power’, Textiel Biennale 2023 t/m zondag 12 november in Museum Rijswijk. Meer informatie www.museumrijswijk.nl