Van the Queen tot McQueen

Britten hebben door de jaren heen enorme invloed gehad op de mode. De tentoonstelling ‘Royals & Rebels’ in Kunstmuseum Den Haag gaat terug in de tijd, maar laat ook ontwerpen zien van mode-iconen als Vivienne Westwood, John Galliano en echte nieuwkomers als Charles Jeffrey Loverboy.

 

                                     

“Mode is meer dan alleen iets wat je aantrekt, het is een statement dat vaak met rebellie of macht te maken heeft,” zegt Benno Tempel, directeur Kunstmuseum Den Haag. Hij slaat de spijker op z’n kop. De nieuwe modetentoonstelling ‘Royals & Rebels - British Fashion’ toont de rijke modegeschiedenis van Groot-Brittannië, de macht van het koningshuis en de tegenstand die dat soms opriep. Er is extra aandacht voor het werk van Dame Vivienne Westwood (1941-2022) die met haar revolutionaire ontwerpen meer dan eens tegen heilige huisjes aanschopte.

“De rode draad in deze tentoonstelling wordt gevormd door het werk van Vivienne Westwood, haar collecties waren baanbrekend. Royals & Rebels is een expositie met een bitterzoet randje geworden. De ontwerpster overleed vorig jaar, toen de gesprekken over deze tentoonstelling al in gang waren gezet, de ondertitel van deze expositie is daarom: ‘Hommage aan Vivienne Westwood’.”

 

Geschiedenis

De tentoonstelling Royals & Rebels is niet chronologisch, maar in thema’s onderverdeeld. Er is aandacht voor de geschiedenis van de Engelse mode, maar ook voor jonge ontwerpers. Zijden jurken uit de 18^e eeuw en degelijke Engelse tweed staan naast punkjurken en moderne mannenkleding met plooirokken. Er is straatkleding te zien in een geënsceneerde metro, er zijn prachtige iconische ontwerpen en kledingstukken die de tradities van het koningshuis op de hak nemen. “Veel modehuizen namen de moeite om

hun uitgeleende stukken zelf te komen stylen,” zegt conservator Madeleine Hohé.

De tentoonstelling opent met vier ensembles van Vivienne Westwood in de kleuren van de Engelse vlag, waaronder een korte ballonrok uit de serie ‘Mini-crini’ uit 1986 en een ‘Military Knit Jacket’ uit 1996 met geborduurde portretten van koningin Elisabeth II. Koninklijke muziek schalt door de ruimte.

 

In the city

Na de Franse revolutie van 1789 sloeg de Franse adel op de vlucht, veelal naar Engeland. In heel Europa ontstond een ware anglomanie. De Britse mode was eenvoudig en comfortabel in tegenstelling tot de elegante, rijk gedecoreerde en kleurrijke Franse mode. Londen werd steeds meer het centrum van maatkleding, met name voor mannen. De Londense kleermakers specialiseerden zich, het werd een sport om het meest perfecte maatsysteem uit te vinden. Een gentleman ging niet langer gekleed in zijde, maar hulde zich in wollen stoffen van goede kwaliteit, vrouwen droegen een nieuw model jurk, de robe à l’anglaise.

Eind 19^e eeuw droegen kunstenaars graag de artistieke Liberty-kleding ook wel ‘scandalous fashion’ genoemd. Vrouwen bevrijdden zich van het korset en droegen los vallende zijden gewaden. Er is een aantal mooie exemplaren tentoongesteld samen met een korte jurk van Westwood uit 1994, geïnspireerd op de Liberty-periode. Schrijver Oscar Wilde (1854-1900) was een liefhebber van deze mode met fraaie kleuren en kunstzinnige decoraties. Zelf kleedde hij zich graag als bohemien in fluwelen pakken en kuitbroeken. ‘Je moet óf een kunstwerk zijn, óf een kunstwerk dragen’ was een van zijn gevleugelde uitspraken.

 

Rebels

In Engeland was er traditioneel een duidelijke scheiding tussen upper class en working class. Midden 20^ste eeuw droeg de echte Engelsman nog een driedelig grijs krijtstreeppak en een bolhoed, maar straatkleding werd steeds belangrijker. In de jaren zestig gingen jongeren een hoofdrol spelen, er ontstond een hele nieuwe generatie modeontwerpers, opgeleid aan de kunstacademie. Rebelse ontwerpers als Mary Quant, Biba en Ossie Clark zorgden voor een moderevolutie. De minimode, onder meer geshowd door het superdunne model Twiggy maakte furore, King’s Road werd de plek waar alles gebeurde.

In de jaren zeventig, de tijd van de punk, kwamen de ontwerpen van Westwood en Zandra Rhode voor het voetlicht. Bij de toch wat conservatieve Britten lag dat niet in de lijn van verwachting, maar misschien was het wel een reactie op alle strenge kledingregels. Westwood droeg punk-shirts met de beeltenis van the Queen, ze ontwierp collecties met typisch Britse elementen als tweed, krijtstreepjes en Schotse ruiten. Het was de tijd van de popmuziek. The Beatles, David Bowie en Sex Pistols zijn onlosmakelijk verbonden met de mode van toen. Op de tentoonstelling is een shirt te zien met een print van de Britse vlag, Mick Jagger droeg ook zo’n shirt.

Ontwerpers als John Galliano, Alexander McQueen en Stella McCartney zetten deze stijl later voort.

Punk is in 2023 weer springlevend. Bij opkomend en nieuw modetalent Charles Jeffrey Loverboy is de invloed van de punk opnieuw te zien in zijn genderneutrale creaties. Zijn truien met het klassieke argyle-motief (ruiten) en met loshangende draden zijn op de tentoonstelling te zien, ze worden op plooirokjes gedragen, ook door mannen.

 

In the country

Op het platteland ‘in the country’, ging je anders gekleed dan in de stad. De kleding moest warm zijn en tegen een stootje kunnen. Typisch Britse stoffen zoals tweed werden altijd al veel gedragen. Voor elke activiteit, zoals tennis, paardrijden, wandelen, roeien, croquet en de jacht kleedde de Britse adel zich om. Koningin Elisabeth ging graag gekleed in een Schotse rok, op rubberlaarzen en met een zijden hoofddoek die onder haar kin was vastgeknoopt. Lekker makkelijk.

Een beroemd jaarlijks evenement ‘op het platteland’ is de Royal Ascot; naast de paardenraces is het inmiddels een belangrijke hoedenshow geworden. Er staan twee hoeden van koningin Máxima in een vitrine tentoongesteld, waaronder de opvallende lichtbruine hoed die ze droeg in 2019, schuin op het hoofd en met uitdagend wapperende veertjes, gemaakt door de Nederlandse Berry Rutjes.

 

Royals

Met argusogen worden ze gevolgd: wat dragen de leden van het Koninklijk Huis en bij welke gelegenheid? Na de tv-serie ‘The Crown’, het overlijden van koningin Elisabeth II en de kroning van koning Charles III stonden de Britten weer volop in de belangstelling. John Galliano en Vivienne Westwood keken graag naar de garderobe van de Britse royals, van prinses Diana tot Elisabeth II, later ook naar Kate Middelton en - toen zij nog in de gunst van het hof was - Meghan Markle.

Een hoogtepunt van de tentoonstelling ‘Royals & Rebels’ is ongetwijfeld de koninklijke rode avondjapon die Galliano in 2004 voor Dior ontwierp: rijk geborduurd met gouden bloemen, onderaan een rand witte hermelijnbont met de kenmerkende zwarte vlekjes. Op het hoofd een tiara, een gouden kroonjuweel in de hand.

Een ander item dat zeker zoveel aandacht trekt is de crèmekleurige bruidsjapon van de hand van Westwood die door het personage Carrie Bradshaw (Sarah Jessica Parker) in de serie ‘Sex and the City’ (2008) gedragen werd en nogmaals in het vervolg daarop ‘And Just Like That’ (2023). ‘Dear Carrie, this dress belongs to you’ liet Westwood haar weten.

Met prinses Diana, the Princess of Wales, smelten koningshuis en rebellie samen tot één geheel. Haar rode trui met witte schapen en één zwarte vertelt meer dan woorden kunnen zeggen. Zo ook de korte zwarte ‘revenge dress’ die ze droeg op de dag dat bekend werd dat prins Charles overspel had gepleegd. Deze jurk is niet op de tentoonstelling te zien, maar wel een met rozen geborduurde korte cocktailjurk van de hand van Catherine Walker en een zwart Chanelpakje van Karl Lagerfeld dat prinses Diana op verschillende begrafenissen droeg.

 

Schotse ruit

Ten slotte is er aandacht voor de Schotse ruit, de zogenaamde ‘tartan’. Oorspronkelijk had elke Schotse clan zijn eigen ruitjespatroon. Koningin Victoria decoreerde zelfs haar kasteel Balmoral van top tot teen met Schotse ruiten. Voor de Schotten die altijd al onafhankelijk wilden zijn, was het een symbool van verzet, tijdens de punkbeweging symboliseerde het anarchie en nu is de ruit weer helemaal terug, vaak in combinatie met andere stoffen. Er zijn ontwerpen met ruiten te bewonderen van onder meer Mac en Maggie, Junya Watanaba, Frank Govers, Marine Serre en Alexander McQueen.

 

‘Royals & Rebels’ t/m zondag 7 januari in Kunstmuseum Den Haag. Meer informatie wwwkunstmuseum.nl